خاورميانه و تحولات جديد
صباح زنگنه
عربستان سعودي با ايران همكاري اقتصادي موفق داشت، اين مي‌تواند دوباره تكرار شود
امارات متحده عربي طي دهه‌هاي گذشته به عنوان يكي از مهم‌ترين شركاي اقتصادي ايران مطرح بوده و چنانچه آمارها نشان مي‌دهند عموما نام اين كشور در ميان سه كشور نخست از نظر حجم تجارت با ايران ديده مي‌شود. مسائل سياسي مهمي نيز ميان تهران و ابوظبي مطرح بوده و نقش امارات متحده عربي در تحولات منطقه‌اي از جمله بحران يمن باعث مي‌شود گفت‌وگوهاي پيش رو ميان مقام‌هاي ايراني و اماراتي از اهميت قابل توجهي برخوردار باشد. در صورتي كه امارات متحده عربي همكاري موثري براي حل‌و‌فصل بحران يمن داشته باشد اين مساله مي‌تواند روند عادي‌سازي روابط ايران و عربستان را كه دو كشور اخيرا در مذاكراتي با ميانجي‌گري چين در خصوص آن به توافق رسيده‌اند تقويت كند. ميان تهران و ابوظبي سوژه مهم ديگري براي گفت‌وگو هم وجود دارد. از نگاه جمهوري اسلامي ايران حضور اسراييل در منطقه خليج فارس يك تهديد و مخاطره امنيتي به حساب مي‌آيد و روابط ميان امارات و رژيم اسراييل به دقت از سوي تهران دنبال مي‌شود. هر دو طرف آگاهند كه جز با گفت‌وگوهايي صريح امكان مديريت شرايط و رفع نگراني‌ها وجود ندارد. مساله انرژي و راه‌هاي تقويت همكاري هم از جمله موضوعاتي هستند كه امكان طرح آنها در گفت‌وگوها وجود دارد. همزمان با خبر تصميم دبير شوراي عالي امنيت ملي ايران به امارات، يك خبر مهم ديگر هم در روزهاي گذشته منتشر شد؛ اينكه عربستان سعودي ممكن است در ايران سرمايه‌گذاري كند. بسياري با ديده ترديد به اين مساله مي‌نگرند اما واقعيت اين است كه نگاهي به گذشته و همكاري‌هايي كه پيش از نابودي روابط دوجانبه ايران و عربستان صورت گرفته نشان مي‌دهد اين همكاري‌ها امكان‌پذير و عملي است. در گذشته عربستان سعودي سرمايه‌گذاري‌هايي را در حوزه‌هاي مهمي نظير پتروشيمي و صنايع غذايي در ايران انجام داده بود.
اين سرمايه‌گذاري‌ها از طريق بخش خصوصي صورت مي‌گرفت و به رغم اتفاقاتي كه در روابط دوجانبه ايران و عربستان رخ داد، تهران به اين دارايي‌ها و سرمايه‌گذاري‌ها تعدي نكرد. تجار عربستاني همچنين محصولات فرهنگي نظير فيلم‌ها و سريال‌هاي ايراني را هم براي پخش در شبكه‌هاي تحت مديريت خود خريداري مي‌كردند.
مسبوق به سابقه بودن اين سرمايه‌گذاري‌ها در ايران و همچنين نگاهي به سابقه سرمايه‌گذاري‌هاي عربستان سعودي در كشورهاي منطقه باعث مي‌شود اين اظهارات را عملي و قابل انجام بدانيم. البته بايد توجه داشت اين همكاري‌ها علاوه بر آثار اقتصادي، آثار سياسي و امنيتي دارند و بدون در نظر گرفتن نتايج و تبعات سياسي و امنيتي نمي‌توان انتظار شكل‌گيري يك سرمايه‌گذاري يا همكاري اقتصادي موفق را داشت.
تهران هم مي‌تواند متقابلا در برخي پروژه‌هاي عربستان شركت كند و دو كشور به جاي رقابت كاهنده در مسير نوعي همكاري گام بردارند.
از زمان اعلام رسمي توافق ميان ايران و عربستان سعودي براي از سرگيري روابط دوجانبه و بازگشايي سفارت‌ها برخي گمانه‌زني‌ها در خصوص تاكتيكي بودن اين تصميم از سوي عربستان سعودي وجود دارد. در موقعيت كنوني و با توجه به تحولاتي كه در ماه‌هاي اخير اتفاق افتاده نه مي‌توان با قطعيت گفت كه تصميم عربستان سعودي يك تصميم موقت است و نه مي‌توان آن را تصميمي استراتژيك توصيف كرد. بايد رفتارها و سياست‌هايي كه دو طرف اتخاذ مي‌كنند در نظر گرفت و بعد از بررسي رفتارهاي طرفين در گذر زمان در اين باره اظهارنظر كرد.
سوال اين است كه اگر منافع دو طرف در يك همكاري تضمين شود چه دليلي وجود دارد كه يكي از آنها اين همكاري را كنار بگذارد و به دنبال دشمني و تقابل برود. بايد تلاش كرد سياست‌گذاري‌ها از سوي هر دو كشور به نحوي باشد كه يك همكاري دوجانبه موفق ميان تهران و رياض شكل گيرد و اين همكاري زمينه را براي تقويت روند تنش‌زدايي فراهم كند .